Offélagsmótun

24. Sálfræðingar nota hugtakið “félagsmótun” til að nefna ferlið sem börn ganga í gegnum við að læra að haga sér eftir kröfum samfélagsins. Manneskja er sögð vel félagsmótuð þegar hún hlýðir siðferðisgildum samfélagsins og er starfshæfur partur af því. Það gæti virst vitleyst að segja að margir vinstrimenn séu offélagsmótaðir, því vinstrimenn eru oft taldir uppreisnargjarnir. Samt sem áður er hægt að færa rök fyrir því. Margir vinstirmenn eru mun minni upreisnarseggir en þeir virðast.

25. Siðferðisgildi samfélags vors er svo körfuharður að engin getur hugsað, liðið eða framkvæmd á algerlega siðsaman hátt. Til að mynda er ætlast til a við hötum engan, samt sem áður hata flestir einhvern einhverntíman, hvort sem hann viðurkennir það eður ei. Sumt fólk er svo offélagsmótað að það er þeim mikil byrði að hugsa og framkvæma siðsamlega. Til þess að forðast sektarkennd, verða vinstrimennirnir að finna siðsamlegar ástæður fyrir tilfinningum og aðgerðum sínum og blekkja sjálfa sig um ástæðurnar þeim að baki þar sem þær eru ekki til staðar. Við notumst við orðið ,,offélagsmótaður” til að lýsa slíkri manneksju.

26. Offélagsmótun getur leitt til lítils sjálfsálits, valdsnauðarkenndar, svartsýni, sektarkenndar et cetera. Merkasta leiðin sem samfélag vort notar við félagsmótun barna er að láta þau skammast sín fyrir hegðun eða talsmáta sem er andstæður væntingum þjóðfélagsins. Ef þessu er ofgert, eða ef barn er viðkvæmt fyrir slíku, þá á það eftir að skammast sín fyrir sjálft sig. Enfremur eru hugsanir og hegðun offélagsmótaðrar manneskju mun meira takmarkaðar af væntingum þjóðfélagsins heldur en minna félagsmótaðrar manneskju. Meirihluti fólks framkvæmir nokkurn fjölda aðgerða gagnstæða viðmiðum samfélagsins. Það lýgur, það fremur smáglæpi, það brýtur umferðarlög, það hangsar í vinnunni, það hatar einhvern, þeir segja eitthvað andstygilegt eða koma sér á framfæri með klækjum. Offélagsmótaða manneskjan getur ekki framkvæmt slíkar aðgerðir, eða ef hún gerir það framkallar hún skömm og sjálfshatur. Offélagasmótaða manneskjan getur ekki einungis upplifað skammarlaust, hugsanir eða tilfinningar sem eru andstæðar ríkjandi gildismati; hún getur ekki hugsað “óhreinar” hugsanir. Félagsmótun viðkemur ekki einungis siðferði, við erum félagsmótuð til þess að fallast á ýmis hegðannamynstur sem geta ekki fallið undir siðferði. Þannig er offélagsmótuðu manneskjunni haldið í sálrænni ól og eyðir ævi sinni á braut þeirri sem samfélagið hefur lagt fyrir hana. Þetta leiðir af sér afturhaldsemi og vanmáttarkennd sem getur verið erfið. Við álítum að offélagsmótun sé eitt af því versta sem manneskja getur gert annarri manneskju.

27. Við höldum því fram að mjög merkur og áhrifamikill hluti nútíma vinstrins sé offélagsmótaður og offélagsmótun þeirra hafi mikil áhrif á stefnumörkun nútíma vinstrihyggju. Vinstrimenn af offélagsmótuðu gerðinni hneigast til að vera menntafólk eða hluti efri-millistéttar. Takið eftir að menntamenn í háskólum samanstanda af mest félagsmótuða hluta samfélagsins og einnig vinstrisinnaðasta hluta þess.

28. Offélagsmótaði vinstrimaðurinn reynir að losa sig úr ólinni og láta reyna á sjálfstæði sitt með uppreisn. En vanalega er hann ekki nægilega sterkur til að gera það gegn grundvallar gildum samfélagsins. Almennt eru markmið vinstrimanna samtímans ekki á skjön við ríkjandi gildi samfélagsins. Þvert á móti taka þeir hið ríkjandi gildismat og gera að sínu eigin – saka síðan samfélagið um að brjóta gegn því. Til dæmis: Jafnrétti kynstofna, jafnrétti kynjanna, hjálp til fátækra, frið fremur stríði, tjáningarfrelsi. Rótækilegar, skylda einstaklings til þess að þjóna samfélaginu og skylda samfélagsins til að þjóna einstaklingnum. Allt fyrrnefnt er gömul gildi samfélags okkar (Eða fremur í efri og miðstéttum þess). Þessi gildi birtast okkur á yfirborðinu eða undir því eða fyrirfram gefin í flestum fjölmiðlum og menntakerfinu. Vinstrimenn, sérstaklega þeir af offélagsmótuðu gerðini, gera sjaldan uppreisn gegn þessum gildum heldur réttlæta þeir árásargirni sína með því að halda því fram (Réttilega upp að vissu marki) að samfélagið haldi þeim ekki uppi.

29. Hérna fylgir hlutgerving á því hvernig offélagsmótaði vinstrimaðurinn sýnir nánd sína við hefðbundin gildi samfélags okkar meðan þeir látast vera í uppreisn gegn því. Margir vinstrimenn krefjast jákvæðrar mismununar, til dæmis með því að koma svörtu fólki í áhrifastöður, með bættri menntun í skólum blökkumanna og peninga fyrir slíkum skólum. Lífsmáti hins svörtu “undirstéttar” er álítin skandall. Þeir vilja aðlaga svarta manninn í kerfið, gera blökkumanninn að framkvæmdarstjóra, lögfræðingi, vísindamanni rétt eins og efri millistéttar hvítingjar. Vinstrimennirnir staðhæfa að þeir vilja ekki gera svarta manninn afrit af hvíta mannininum; þvert á móti vilja þeir varðveita afrísk-ameríska menningu. En af hverju samanstendur afrísk-ameríska menningar varðveiting? Hún getur ekki samanstaðið af meiru en að borða svertingja mat, hlusta á svertingja tónlist, bera svertingja klæðnað og mæta í svertingja messuhald eða moskvur. Með öðrum orðum getur það einungis samanstaðið af yfirborðskenndum hlutum, en í öllum megin atriðum vilja vinstrimennirnir samræma svartamanninn gildismati hvítrar millistéttar. Þeir vilja að hann rannsaki tæknileg viðfangsefni, verði framkvæmdarstjóri eða klifri metorðastigann, til þess að sanna að svertingjar séu jafningjar hvítra. Þeir vilja gera svarta feður ,,ábyrga”. Þeir vilja að svört gengi láti af ofbeldi et cetera. En þetta er einmitt gildi iðnaðar-tækni kerfisins. Kerfið gæti ekki staðið meira á sama um hvernig tónlist einhver hlustar á, hvernig föt hann ber eða hvaða trúarbragð að hann aðhyllist, svo lengi sem hann lærir í skólanum, hefur virðingarvert starf, klifar upp metorðastigann, er ,,ábyrgt” foreldri er ekki ofbeldisfullur et cetera. I raun, sama hversumikið vinstrimaðurinn mótmælir því þá vill offélagsmótaði vinstimaðurinn aðlaga svartamannin í kerfið og láta hann taka upp gildi þess.

30. Við segjum sannarlega ekki að vinstrimenn, jafnvel af offélagsmótuðu gerðini, geri aldrei uppreisn gegn grundvallar gildum samfélags okkar. Augljóslega gera þeir það stundum. Nokkrir vonstrimenn af offélagsmótuðu hafa farið svo langt að mótmæla einu mikilvægasta gildi nútímasamfélags með því að notast við ofbeldi. Samkvæmt þeim er ofbeldið þeirra nokkurskonar ,,frelsun.” Með öðrum orðum, með því að fremja ofbeldisverknaði brjóta þeir hin sálfræðilegu höft sem hafa verið innrætt í þá. Vegna þess að höft offélagsmótaðra eru sterkari en annarra; þannig er tilkomin þörfin til að brjótast undan þeim. En þeir réttlæta uppreins sína með hugtökum almenns gildismats. Ef þeir fremja ofbeldisverknað þá halda þeir því fram að þeir séu að berjast gegn kynþáttahyggju eða slíku.

31. Við gerum okkur grein fyrir því að margar athugasemdir er hægt að gera við undanfarna skyssu af sálfræðinni að baki vinstrimennsku. Í raun er staðan flókin, og nokkuð sem jaðraði við við nákvæma lýsingu á því myndi rúmast í nokkrum bindum ef upplýsingarnar sem til þess þyrfti væru við hendi. Við gerum einungis tilkall til þess að hafa bent á óýtarlega þær tvær mikilvægustu sálfræðilegu hneigðir nútíma vinstrihyggju.

32. Þau vandkvæði sem hrjá vinstrimannin eru jafnframt vandamál sem standa fram fyrir öllu samfélaginu. Lítið sjálfstraust, þunglyndislegar hneigðir og uppgjafar lund eiga ekki bara við um vinstrimenn. Þrátt fyrir að þessi einkenni séu sérstaklega áberandi meðal þeirra. Þau eru útbreidd í samfélagi okkar. Nútímasamfélag reynir að félagsmóta okkur meira heldur en nokkur undanfari þess. Sérfræðingar segja okkur hvernig við eigum að haga mataræði okkar, hvernig við eigum að stunda hreyfingu, hvernig við eigum að elskast, hvernig við eigum að ala upp börnin okkar et cetera.

Valds Ferillinn

33. Mannfólk hefur þörf (sem á örugglega lífræðilegar orsakir) fyrir eitthvað sem við kjósum að kalla ,,valds ferilinn” sem er náskylt þörfini fyrir völd (sem er almennt viðurkennd) en ekki allveg sami hluturinn. Valdsferillin hefur fjórþættur. Þrjá einföldustu þættina köllum við takmark, eftirleitni og árángur. (allir hafa þörf fyrir takmörk, sem þarfnast eftirleitni og þurfa að ná árángri í einhverjum þeirra.) Fjórða þáttin er erfiðara að skilgreina og á ekki við um alla. Við köllum ann sjálfstæði og munum ræða það nánar seinna (málsgreinar 42-44)

34. Taktu til athugnar eftirfarandi tilbúna dæmi um mann sem sem fær allt einfaldlega með því að óska þess. Slíkur maður hefur völd, en hann mun þróa með sér alvarleg sálfræðileg vankvæði. Fyrst er honum skemmt, en seinna mun honum leiðast og missa eldmóð. Að lokum gæti hann orðið klinískt þunglyndur. Sagan kennir okkur að fyrirfólk í hægindastöðu verður oft hedonískt. Það á hinsvegar ekki við um fyrirfólk sem þarf að berjast við að halda stöðu sinni. En fyrirfólk í öruggum hæginda stöðum þurfa ekki að beita sér fyrir neinu og leiðist, verða hedonísk og eldmóðslaus, jafnvel þó að þau hafi vald. Maður verður að hafa takmark sem maður beitir valdi í eftirleitini við.

35. Allir hafa takmörk; jafnvel þó ekki sé um annað að ræða en að öðlast þau veraldlegu gæði sem líf þeirra veltur á: Mat, vatn og hver þau föt og skjól sem umhverfi þeirra krefst. En fyrirfólkið í hægindastöðunum nær að uppfylla þarfir sínar án erfiðis. Þess vegna leiðist því og skortir eldmóð.

36. Að ná ekki mikilvægum takmörkum getur leitt til dauða ef þessi takmörk eru líffræðilegar þarfir, og ergju ef árángursleysi í eftirleitni við þau samræmist lífi. Marg endurtekið árángurleysi í þeirri eftirleitni getur leitt til uppgjafarlundar, lítils sjálfstrausts eða þunglyndi.

37. Svo, til þess að forðast alveglega sálfræðikvilla, verður manneskja að hafa takmörk, sem fullnægjing þeirra krefst eftirleitni og verður að njóta sanngjarns árángurs.

Staðkvæmdar Atferli

38. Hinsvegar verður ekki all fyrirfólk eldmóðslaust og leitt. Til að mynda, keisarinn Hirohito, í staðin fyrir að sökkva sér í hedonisma, einbeitti hann sér að sjávarlíffræði, svið sem hann var merkur á. Þegar fól þarf ekki að reyna á sig til þess að fullnægja veraldlegum þörfum sínum býr það oft til tilbúin takmrk fyrir sig. Í mörgum tilvikum er eftirleitni þeirra jafn mikil og jafn tilfinningalega tengdir henni og það væri annars við að leita sér lífsviðurværis. Til að mynda hafði fyrirfólk Rómverja oft áuga á bókmenntum; fyrirfólk í evrópu fyrir nokkrum öldum lagði mikið uppúr veiðum, jafnvel þótt það þarfnaðist ekki kjötsins; annað fyrirfólk keppist við að sýna auðlegð sína; og enn annað fyrirfólk eins og Hirohito hafa snúið sér að vísindum.

39. Við notum hugtakið “staðkvæmdar atferli” til að lýsa atferli sem er eftirleitni eftir tilbúnu takmarki sem fólk setur sér einfaldlega til að hafa einhver takmörk, eða hgusum okkur, einfaldlega vegna ,,fyllingarinnar” sem það veitir eftirleitni þeirra eftir þeim. Þumalputta reglan til þess að bera kennsl á staðkvæmdaratferli er spurningin: Ef gefið er að manneskja verji miklum tíma og orku í eftirleitni við takmark X, spurðu þig þá: Ef hann þyrfti að verja mestum tíma sínum í að fullnægja líkamlegum þörfum sínum, og það krefðist þess að hann nýtti líkamlega og vitsmunaburði sína á breytilegan og áhugaverðan hátt, myndi hann finnast persóna sín svift tilgangi? Ef svarið er nei, þá er eftirleitni manneskjunnar eftir takmarkin
u staðkvæmdar atferli. Rannóknir Hirohito á sjávarlíffræði eru augljóslega staðkvæmdar atferli, vegna þess að það er nokkuð ljóst að ef Hirohito hefði stundað óvísindalega hluti til þess að framfleyta sér, þá hefði hann ekki fundist sér vera sviptur tilgangi, þrátt fyrir að hann viti ekki allt um anatómíu og lífsferla sjávarlívera. Hinsvegar er eftirleitni eftir ást of kynlífi ekki staðkvæmdar atferli, vegna þess að fólk flest, myndi þótt tilvera væri annars ásættanleg, finnst sif svipt einhverju ef það ætti ekki í sambandi við einhvern af gagnstæðu kyni. (en eftirleitni eftir óhóflegu upplagi af kynlífi, meira en maður þarfnast, getur verið staðkvæmdar atferli.)

40. Í iðnaðarsamfélagi nútímans er lítið mál að fullnægja líffræðilegum þrfum manns. Það er nóg að fara í þjálfun í einhverjum lítilfjörlegum tæknilegum hæfileika, mæta svo til vinnu á tilsettum tíma og vinna hóflega til þess eins að halda vinnu. Einu kröfurnar eru meðal greind og mest af öllu Hlýðni. Ef maður býr yfir þessu, þá hugsar samfélagið um þá frá vöggu til grafar. (Það er vissulega lágstétt sem getur ekki tekið því gefnu, en hér er rætt um meginhluta samfélagsins.) Þannig það kemur ekki á óvart að nútímasamfélag er fullt af staðkvæmdar atferlum. Þar ber að nefna vinnu í þágu vísinda, íþróttamennsku, sjálfboðaliðavinnu, listræna og bókmenntalega sköpun, klif upp metorðastigan, söfnun fjármuna og veraldlegra gæða handan þess sem þau auka við líffræðilega fullnægjingu, og félagslegréttindabarátta þegar hún snýst um réttindi sem eru ekki mikilvæg fyrir réttindabaráttumanninn, til að mynda þegar hvítir réttindabaráttumenn vinna að hagsmunum litaðra minnihluta. Þetta eru ekki endilega staðkvæmdar atferli, því margt fólk hefur önnur tilefni en að fullnægja takmarkaþörf sinni. Vinna við vísindi getur verið eftirleitni eftir mannorði, listræn sköpun eftirleitni við að tjá tillfinningar, ofbeldisverknaðir í þágu réttindabaráttu til þess að svala árásargirni. En fyrirflestum sem stunda þetta atferli er það staðkvæmdar atferli. Til dæmis mun meirihluti vísindamanna samsinna að ,,fyllingin” sem þeir njóta af starfinu sé þeim mannorði og peningum mikilvægari.

41. Fyrir marga ef ekki flesta, þá eru staðkvæmdar atferli dræmara en eftirleitni eftir raunverulegum markmiðum. (Það er að segja markmiðum sem fólk myndi vilja ná jafnvel þótt að valdsferli þeirra væri fullnægt). Eitt sem styður þessa staðreynd er, að í mörgum ef ekki flestum tilvikum, þá er fólk sem er djúpt sokkið í staðkvæmdar atferli aldrei ánægt og órótt. Þannig leitar peningamaðurinn eftir sífellt meiri auðæfum. Vísindamaðurinn snýr sér að öðru vandamáli þegar hann hefur leyst eitt. Llanghlauparinn leitast sífellt við að hlaupa lengra og hraðar. Margt fólk sem framkvæmir staðkvæmdar atferli segir að það hljóti mun meiri ánægju af því en því ,,leiðinda” verki að fullnægja líffræðilegum þörfum sínum, en það er vegna þess að eftirleitnin sem maður þarfnast til þess er mjög léttvægileg. Mikilvægara þó er að fólk þarf ekki að fullnægja þörfum sínum sjálftætt heldur sem partur gríðarstórrar samfélagsvélar. I andstöðu við það sjálfstæði sem hlýst af framkvæmd staðkvæmdar atferlis.