Fyrr á öldum vissu menn af óvćtti nokkrum sem fćstir vilja kannast viđ í dag, enda sést ţađ vel á allri umgjörđ jóla ađ hann virđist ekki hrćđa fólk lengur. Nú er rúmur mánuđur til jóla, en samt eru kaupmenn og annađ veiklundađ fólk byrjađ ađ setja upp jólaskreytingar og jólalög byrjuđ ađ óma. Hér er ţjóđsagan um Jólahrútinn.
Minnst er á Jólahrútinn í munnmćlasögum víđa um land, en hvergi er fariđ hátt um tilvist hans, ţví hann ţótti jafn ógnvekjandi og drepsóttin fyrr á öldum og enn lifir sú hrćđsla djúpt í hugskotum fólks.
Tilvist Jólahrútsins skyggir löngum á jólagleđina, en svo lengi sem menn haga jólagleđinni innan marka ţá gerir hann engan óskunda. Vitađ er ađ Jólahrútnum er meinilla viđ jólin, en hann lćtur fólk í friđi ef ţađ skreytir eigi fyrr en á Ţorláksmessukvöld og tekur skrautiđ niđur fyrir ţrettánda dag Jóla. Ef hann heyrir til mannfagnađar ţar sem sungin eru jólalög og -sálmar mánuđ fyrir ađfangadag, ţá getur hann komiđ úr fylgsni sínu og ţá eru fćstir til frásagnar. Honum er sérstaklega uppsigađ viđ kaupmenn, er reyna ađ tengja jólin viđ mánuđina október og nóvember.
Fáir hafa séđ Jólahrútinn og lifađ ţađ af, en til er lýsing á honum sem kaupmađur nokkur á 18. öld tókst ađ koma frá sér í andaslitrunum:
„Augun, ó sú sjón… Augun lýstu líkt og tylft grútarlampa… og illskan… ó mig auman. Hornin… sem baugur og hvöss…. glóađi af ţeim… koparlituđ.
Tennur… aldregi hefi ég séđ slíkar tennur í nokkru dýri… hvassar sem kutar og í röđum eftir endilöngum skoltinum efra og neđra… Ófétiđ.
Ullin ţćfđ og klepruđ.
Móđa úr nösum... lyktin sem brennisteinn viđ bruna.
Klaufirnar hvassar og bognar… iđraklórur… Ófétiđ.“
Jólahrúturinn
Nú heyriđ um Jólahrútinn
- sá hrútur var illur mjög.
Jókst honum jólaillskan
viđ jólasálma’og lög.
Ef skrautiđ viđ kaupmanns kofa
kaffćrđi nóvember.
Úr fylgsninu kauđi fćrđi sig
-feitur og sver.
Kaupmannsins risti kviđinn
já, klaufirnar bitu fast.
Rámur í rauđum fötum
- röddin loks brast.
Ef hrúturinn heyrđi í bjöllum
hringla viđ jólastef.
Ţvílíkt ţá trylltist ţćfđur
og ţandi sitt nef.
Söngvara tćttu tennur
uns tónarnir dóu út.
Októbers ómur jóla
ćrđi mjög hrút.
Ef lýstu upp jólaljósin
langt fyrir Messukvöld.
Í myrkrinu biđu makleg
málanna gjöld.
Úr fjarska sá fögru ljósin
fćrđist ţá móđa um ţúst.
Međ hornunum hrútur lagđi
húsin öll í rúst.
Hrútinn nú geymiđ í huga
svo hátíđin verđi ei ströng.
Fullsnemma forđist ţví skrautiđ
og fagran söng.
Ófétins illsku ei vekiđ
međ allt á hornum sér.
Eigiđ nú dýrđardaga
í Desember.
Mikiđ er gaman ađ rifja ţessa sögu upp. Í mínu ungdćmi var lifađ á ruđum fram ađ jólum og allt grátt fram á ađfangadagsmorgun. En ţá urđu líka jólin jól! Ţađ er annađ en í dag...
Ţađ eru engin alvöru óféti í dag. Grýla orđin gella á jólaskemmtunum međ malandi spikfeitan jólaköttinn viđ hliđ. Kannski tími jólahrútsins sé kominn?
[Ljómar upp]
Ţađ vćri ágćtt ef hrúturinn léti til sín taka aftur, til dćmis í Hagkaup og Rúmfatalagernum ţar sem jólaskrautiđ kom upp í byrjun október.
Sko, mín jól byrja međ skötunni á Ţoddláksmessukvöld, og ekki stundinni seinna. <Sleikir út um>
Vćri ekki ţjóđráđ ađ hleypa jólahrútnum inní Kringluna?
Annars er ég svo mikiđ jólabarn ađ ég tek ţetta snemmbúna jóladćmi ekki mjög nćrri mér.
Ég hef aldrei heyrt um ţennan jólahrút áđur.
Er hann til frá fornu fari eđa er hann nútíma skelfir Óţolinsmćđi og grćđgi?
Ţetta er mjög flott. Ertu ađ búa ţetta til Skabbi?
Einhver varđ ađ rita sögu hrútsins... textinn er allur minn og mest allt sem ţar kemur fram varđ til í hausnum á mér... en eigum viđ ekki ađ vona ađ hann sé til og ađ fólk fari ađ hrćđast hann ađeins meir... Skál...
Virkilega flott og ţörf á ađ skrá sögu hrútsins. Skál!
Má ég segja nemendum mínum frá honum?
Já endilega... ţess ber ađ geta ađ ţađ ćtti ađ vera hćgt ađ syngja textan viđ sama lag og jólakötturinn er sunginn viđ... ef mér hefur ekki mistekist ćtlunarverk mitt...
Frábćrt Skabbi!
Í eldgamla daga á Vestfjörđum vomuđu um sveitirnar óféti međ hrúts- eđa greitarhaus á ţrettándanum, til ţess eins ađ hrćđa fólk.